Stanisław Powalisz

---

Życiorys

Stanisław Powalisz przyszedł na świat jako syn Augustyna, który był krawcem, oraz Marii z Michałowskich. W 1906 roku cała rodzina zmieniła miejsce zamieszkania na Poznań, gdzie Powalisz ukończył szkołę powszechną oraz Państwową Szkołę Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego.

W 1912 roku powziął decyzję o aktywnym udziale w skautingu. Jego droga skautowa prowadziła przez różne stanowiska, w tym funkcję komendanta 2. Drużyny im. ks. Józefa Poniatowskiego, a także 5. Poznańskiego Hufca Harcerzy. Loburząc się w niepodległość kraju, w 1918 roku przysiągł jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w zaborze pruskim, pełniąc rolę dowódcy zakonspirowanej grupy dziesiątek.

Był również organizatorem Biura Werbunkowego mieszczącego się na ul. Głównej oraz Kwatery Skautowej przy ul. Garbary 28. Gdy wybuchło Powstanie Wielkopolskie, kierował grupą skautów gońców działających w struktury Dowództwa Głównego Powstania. Ponadto zaangażował się w szkolenia dla młodzieży w oddziałach walczących w Wielkopolsce.

Po zakończeniu konfliktu zbrojnego w 1919 roku, podjął działalność na rzecz ruchu harcerskiego, zakładając Drużynę im. Jana Kilińskiego, która z czasem przekształciła się w Drużynę Wilków Morskich. Powalisz był również pomysłodawcą budowy przystani harcerskiej w Kiekrzu. Jego zdolności plastyczne oraz talent organizacyjny od początku wyróżniały go w środowisku artystycznym.

W latach 1923–1927 studiował na Poznańskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu, a kontynuował naukę w 1930–1931 roku w Academii Colorossi w Paryżu. Za zaangażowanie podczas Powstania Wielkopolskiego otrzymał Medal Niepodległości, a jego prace brały udział w wielu wystawach z zakresu grafiki i witrażownictwa.

W 1929 roku odbyła się jego pierwsza samodzielna wystawa w salonie Związku Wielkopolskich Artystów Plastyków. Podczas gdy artysta kontynuował swoją działalność, jego pasja skierowała się mocno ku witrażownictwu. W latach 1932–1936 zdobył cenne doświadczenie w warsztacie mistrza Dezyderego Mocznaya w Zbąszyniu. Na tym etapie współpracował także z pracownią architektoniczną Adama Ballenstaedta, projektując witraże, w tym dla kościoła św. Antoniego w Chorzowie.

Stanisław Powalisz brał udział w Międzynarodowych Targach Poznańskich oraz wielu innych wydarzeniach wystawienniczych, a jego dorobek artystyczny nieustannie zdobywał uznanie. W 1933 roku wyróżniono go złotym medalem za witraż „Chrystus na krzyżu”, a w 1937 przyznano mu nagrodę ministerialną.

W 1936 roku otworzył własną pracownię w Poznaniu przy ul. Bydgoskiej 5. Współpracując z inżynierem Z. Wirbeserem, zaprojektował innowacyjny gazowy piec do witrażownictwa, który powstał w miejskiej gazowni. Ta nowatorska konstrukcja przyczyniła się do rozwoju techniki na polskim rynku.

Rozpoczęcie II wojny światowej zmusiło Powalisza do działania w konspiracji harcerskiej i współtworzenia Szarych Szeregów. W 1940 roku jego rodzina została przymusowo wysiedlona do Międzyrzeca Podlaskiego, na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Po zakończeniu wojny, w 1945 roku, artysta uruchomił odbudowany warsztat, realizując pierwsze powojenne prace figuralne już w 1946 roku dla kościoła OO. Franciszkanów we Wronkach.

Jako członek Związku Polskich Artystów Plastyków, Powalisz brał udział w licznych wystawach lokalnych i ogólnopolskich, a jego uznanie szybko wzrosło w środowisku artystycznym, szczególnie w dziedzinie witrażownictwa. W 1968 roku otrzymał nagrodę ministra kultury i sztuki.

W dniu 23 czerwca 1932 roku ożenił się z Pelagią Kasprzak (1906–1955), z którą doczekał się szóstki dzieci: Danuty, Andrzeja, Marię, Zdzisławę, Wiesławę oraz Katarzynę. Obecnie pracownię witrażowniczą prowadzi jego syn, Jakub. Powalisz zmarł, a jego ciało spoczęło 22 sierpnia 1968 roku na cmentarzu komunalnym Miłostowo w Poznaniu (pole 7, kwatera 20-16).

Zrealizowane, własne projekty

Stanisław Powalisz zrealizował wiele istotnych projektów architektonicznych, których znaczenie dla polskiej architektury jest niezaprzeczalne.

• ok. 1936, Poznań – kościół św. Stanisława Kostki,
• 1936, Toruń – kościół NMP,
• 1938, Wielichowo – kościół św. Marii Magdaleny,
• 1938, Śrem – kaplica szpitalna,
• 1946, Wronki – klasztor OO. Franciszkanów,
• 1947, Wielbark Warmiński – kościół św. Jana Nepomucena,
• 1948–1952, Książ Wielkopolski – kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej,
• 1948, Poznań – kościół św. Jana Jerozolimskiego,
• 1950–1952, Poznań – kościół Bożego Ciała,
• 1950–1952, Przasnysz – kościół OO. Pasjonistów,
• 1950, Lublin – kościół OO. Kapucynów,
• 1951, Kościan – kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny,
• 1954, Turek – kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa,
• 1955–1956, Sanktuarium Maryjne w Charłupii Małej,
• 1956–1958, Poznań – kościół św. Wojciecha,
• 1956, Ciechanów – kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny,
• 1956, Poznań – kościół Matki Boskiej Bolesnej,
• 1957, Buk – kościół św. Stanisława Biskupa,
• 1962–1963, Bydgoszcz–Fordon – kościół św. Mikołaja.

Upamiętnienie

W styczniu 2020 roku Rada Miasta Poznania podjęła istotną decyzję dotyczącą upamiętnienia Stanisława Powalisza. Uchwała ta dotyczyła nadania imienia tego wybitnego człowieka skwerowi, który znajduje się w pobliżu pętli tramwajowej Zawady.

---

Oceń: Stanisław Powalisz

---